Κούλια (Φρούριο) Κορωνησίας
Το κάστρο Κούλια είναι ένα μικρό, καλοδιατηρημένο φρούριο στο νησί της Κορωνησίας, στο νότιο τμήμα του οικισμού. Εποπτεύει τον Αμβρακικό κόλπο μαζί με το «δίδυμο» και πανομοιότυπο κάστρο της Λασκάρας, στο ομώνυμο ακρωτήριο που εισχωρεί μέσα στον κόλπο από την πλευρά της Πρέβεζας.
Η λέξη «κούλια» όπως καθιερώθηκε να ονομάζεται προέρχεται από την τουρική «kulla» (περσική «qulla») και σημαίνει την κορυφή ή τον πύργο. Τέτοια έργα αποτελούν τμήματα αμυντικού δικτύου και βρίσκονται σε κομβικά σημεία από όπου εποπτεύουν την γύρω περιοχή.
Το οχυρό της Κορωνησίας θεωρείται ότι κατασκευάστηκε στην αρχή του 19ου αιώνα από τον Αλή πασά, με σχέδια του συνταγματάρχη του γαλλικού στρατού, Guillaume de Vaudoncourt και με την επίβλεψη του Ιταλού μηχανικού, Monteleone.
Είναι οι ίδιοι αρχιτέκτονες που έκτισαν το Φρούριο του Παντοκράτορα Πρέβεζας, τον Προμαχώνα στα Πευκάκια Πρέβεζας, και το Φρούριο της Ανθούσας Πάργας.
Σύμφωνα με μια άλλη υπόθεση, το οχυρό κατασκευάστηκε πολύ αργότερα, ίσως το 1860, σε μια εποχή που οι Τούρκοι έκαναν προσπάθεια να ενισχύσουν την άμυνα των συνόρων τους, στη βόρεια πλευρά του Αμβρακικού. Την εποχή αυτή η περιοχή ήταν στη μεθόριο μεταξύ Ελλάδας-Τουρκίας.
Υπάρχει, ωστόσο και η άποψη που διατύπωσε ο Κωνσταντίνος Δημ. Ρώσος, σύμφωνα με την οποία το φρούριο είναι πολύ αρχαιότερο και κατασκευάστηκε αρχικώς από Ενετούς. Με την μάχη της Κορωνησίας, το 1829 το κατέλαβε ο Ελληνικός Στρατός και το 1850 περιήλθε και πάλι στα χέρια των Τούρκων μετά την ανταλλαγή της Εύβοιας με τον Αμβρακικό.
Το κάστρο είναι κυκλικό με δυο ισοϋψείς πύργους που προσαρμόζονται στην περίμετρο του σε αντιθετικές θέσεις. Έχει μία είσοδο υπερυψωμένη και προσβάσιμη με ράμπα. Σήμερα φιλοξενεί κατά καιρούς διάφορες πολιτιστικές εκδηλώσεις και κάποιες φορές λειτουργεί ως δανειστική βιβλιοθήκη.
